اگر فرصت مطالعه ندارید! میتوانید چکیده این مقاله را بصورت پادکست گوش کنید.
صورت وضعیت پیمانکاری چیست؟
صورت وضعیت پیمانکاری سندی مالی و فنی است که پیمانکار برای کارفرما تهیه میکند تا میزان کارهای انجام شده و هزینههای مرتبط با پروژه را گزارش دهد. این سند معمولا در پروژههای ساختمانی، عمرانی و مهندسی برای مستندسازی پیشرفت فیزیکی و مالی پروژه استفاده میشود. صورت وضعیتها در فواصل زمانی مشخص یا پس از اتمام بخشی از پروژه ارائه میشوند و مبنای پرداختهای کارفرما به پیمانکار قرار میگیرند.
مفهوم صورت وضعیت پیمانکاری
همانطور که پیشتر اشاره شد صورت وضعیت پیمانکاری سندی شامل اطلاعاتی نظیر میزان پیشرفت پروژه، مصالح مصرف شده، دستمزدها، هزینههای مستقیم و غیرمستقیم و مالیاتها میشود. این سند از طرف پیمانکار تهیه و برای تایید به کارفرما ارسال میشود. پس از تایید، به عنوان مبنای پرداخت و ثبتهای مالی در حسابداری استفاده میگردد.
اهمیت صورت وضعیت پیمانکاری
صورت وضعیت پیمانکاری نه تنها ابزاری برای مدیریت مالی پروژه است، بلکه به عنوان سندی رسمی برای اثبات پیشرفت کار و کنترل کیفیت کارها نیز مورد استفاده قرار میگیرد. این سند از یک طرف به پیمانکار کمک میکند که هزینههای خود را دریافت کند و از طرف دیگر به کارفرما اطمینان میدهد که پروژه بر اساس برنامهریزی پیش میرود.
اجزای اصلی صورت وضعیت پیمانکاری
صورت وضعیتها شامل اطلاعات متنوعی هستند که میتوانند شامل موارد زیر باشند:
شرح کارهای انجامشده:
شرح دقیق فعالیتها و مراحل پروژه که پیمانکار تاکنون انجام داده است که بخش مهمی از صورت وضعیت پیمانکاری است و نشاندهنده میزان پیشرفت پروژه از لحاظ فیزیکی و مالی است. این بخش باید با دقت و بر اساس واقعیتهای موجود تنظیم شود تا بتواند مبنای دقیقی برای تایید کارفرما و پرداختهای مالی باشد. مراحل بررسی و درج شرح کارهای انجامشده در صورت وضعیت پیمانکاری به شرح زیر است:
بازدید میدانی از پروژه:
پیمانکار یا تیم فنی باید به طور منظم از پروژه بازدید کرده و پیشرفت فیزیکی کارها را مشاهده و ارزیابی کند. این ارزیابی شامل بررسی حجم و کیفیت کارهای انجامشده در هر بخش از پروژه است، مانند خاکبرداری، بتنریزی، نصب تجهیزات و غیره.
مقایسه با برنامه زمانبندی:
پیشرفت کارها باید با برنامه زمانبندی و پیشبینیهای اولیه مقایسه شود تا مشخص شود که آیا پروژه طبق برنامه پیش میرود یا تأخیر و یا تسریع وجود دارد.
استفاده از نقشهها و جداول اولیه:
پیمانکار باید نقشهها و جداول اولیه (نظیر فهرست بها و مشخصات فنی) را بررسی کرده و میزان کارهای انجامشده را با مشخصات قرارداد مقایسه کند.
مستندات اجرایی:
مستنداتی مانند برگههای کنترل کیفیت، گزارشهای روزانه کارگاه و تصاویر قبل و بعد از کار، به عنوان مدرک برای ثبت دقیق شرح کارهای انجامشده استفاده میشوند.
تعیین میزان پیشرفت هر فعالیت:
برای هر فعالیت یا بخش از پروژه (مانند خاکبرداری، آرماتوربندی، بتنریزی)، میزان پیشرفت به صورت درصدی محاسبه میشود. به عنوان مثال، اگر در پروژه یک قسمت مشخص شامل 1000 مترمربع باشد و تا این لحظه 700 مترمربع از آن اجرا شده باشد، میزان پیشرفت آن بخش 70٪ است.
تعیین واحد اندازهگیری و تطابق با فهرست بها:
هر فعالیت در قرارداد یا فهرست بها دارای واحد اندازهگیری مشخصی است (مثلاً مترمکعب، مترمربع، کیلوگرم، یا عدد). پیمانکار باید میزان کار انجامشده را بر اساس این واحدها محاسبه کند. برای مثال:
کارهای خاکبرداری: به مترمکعب محاسبه میشود.
آرماتوربندی: به کیلوگرم یا تن محاسبه میشود.
دیوارچینی: به مترمربع محاسبه میشود.
سپس این مقادیر در صورت وضعیت پیمانکاری ثبت میشوند و تطابق آنها با مقادیر ذکرشده در قرارداد بررسی میشود.
تهیه و تنظیم شرح کارهای انجامشده در صورت وضعیت پیمانکاری
شرح کارهای انجامشده باید به صورت دقیق و شفاف در قالب صورت وضعیت تنظیم شود. اطلاعات درج شده شامل:
عنوان فعالیت: نام هر بخش از کار که انجام شده است.
مقدار کار انجامشده: بر اساس واحد اندازهگیری تعیین شده در قرارداد.
میزان پیشرفت: درصد پیشرفت فیزیکی.
مقایسه با مقدار کل: مقایسه کار انجام شده با مقدار کل قرارداد برای آن بخش از پروژه.
نکات مهم در بررسی و درج شرح کارهای انجامشده
دقت در محاسبه و اندازهگیری:
هر گونه اشتباه در محاسبه یا ثبت مقدار کار میتواند منجر به اختلافات مالی و تأخیر در پرداختها شود.
مستندات پشتیبان:
هر گونه اطلاعات ثبت شده در صورت وضعیت باید با مستندات قابلاستناد مانند گزارشهای میدانی و تصاویر پشتیبانی شود.
تطابق با فهرست بها و قرارداد:
شرح کارهای انجامشده باید دقیقا با بندهای قرارداد و فهرست بها مطابقت داشته باشد تا از ایجاد اختلافات در پرداختها جلوگیری شود.
شرح کارهای انجامشده یکی از حساسترین بخشهای صورت وضعیت پیمانکاری است که نیاز به دقت و محاسبات دقیق دارد. پیمانکار باید از پیشرفت کار و مستندات مرتبط اطمینان حاصل کرده و اطلاعات را به صورت شفاف و کامل در صورت وضعیت ثبت کند تا بتواند پرداختهای خود را به موقع دریافت نماید.
ارائه به کارفرما یا مشاور پروژه:
پس از تهیه شرح کارهای انجامشده، صورت وضعیت به کارفرما یا مشاور پروژه ارائه میشود. مشاور یا ناظر پروژه این اطلاعات را با پیشرفت واقعی کار در محل مقایسه کرده و صحت و دقت اطلاعات را تایید میکند.
میزان پیشرفت فیزیکی
درصد تکمیل هر بخش از پروژه، مانند اجرای سازه، نصب تجهیزات و غیره. میزان پیشرفت فیزیکی در پروژههای پیمانکاری نشاندهنده درصدی از کارهای تکمیل شده نسبت به کل پروژه است. این پیشرفت فیزیکی به عنوان یک شاخص مهم در صورت وضعیت پیمانکاری ثبت میشود و مبنای محاسبه پرداختها و برنامهریزیهای بعدی قرار میگیرد.
مراحل ارزیابی میزان پیشرفت فیزیکی
تعیین فعالیتها و تقسیمبندی پروژه:
هر پروژه به چندین فعالیت یا بخشهای مختلف (نظیر خاکبرداری، بتنریزی، آرماتوربندی، تأسیسات) تقسیم میشود. هر یک از این بخشها با توجه به *واحدهای اندازهگیری* تعریف شده در قرارداد یا فهرستبها اندازهگیری میشود.
پیمانکار باید فعالیتهای مختلف را به تفکیک در پروژه مشخص کرده و میزان پیشرفت هر فعالیت را به صورت مستقل ارزیابی کند.
بررسی نقشهها و مشخصات فنی:
نقشههای اجرایی و مشخصات فنی پروژه به عنوان مبنای ارزیابی پیشرفت فیزیکی استفاده میشوند. پیمانکار باید بررسی کند که هر بخش از پروژه دقیقا طبق نقشهها و مشخصات اجرا شده و میزان کار انجامشده با آنها منطبق است یا خیر.
بازدید میدانی و جمعآوری دادهها:
پیمانکار یا ناظر پروژه با بازدیدهای منظم از محل پروژه و اندازهگیری فعالیتهای انجامشده، دادههای مورد نیاز برای ارزیابی میزان پیشرفت فیزیکی را جمعآوری میکند. ابزارهایی مانند متر، دوربین نقشهبرداری، و سیستمهای پیشرفتهتر مانند *نقشهبرداری هوایی* ممکن است برای ارزیابی دقیق به کار گرفته شوند.
محاسبه درصد پیشرفت هر فعالیت:
برای هر فعالیت، *مقدار کار انجامشده* با *کل مقدار پیشبینیشده در قرارداد* مقایسه میشود تا درصد پیشرفت آن محاسبه گردد. برای مثال:
اگر برای یک فعالیت خاص (مانند بتنریزی) مقدار کل پروژه 1000 مترمکعب باشد و تاکنون 400 مترمکعب بتنریزی شده باشد، میزان پیشرفت آن بخش 40٪ است.
این محاسبات برای هر بخش از پروژه انجام میشود تا میزان پیشرفت هر فعالیت بهصورت جداگانه مشخص شود.
وزندهی به فعالیتها در پروژه:
تمامی فعالیتها در یک پروژه دارای اهمیت و وزن یکسانی نیستند. برای محاسبه پیشرفت کل پروژه، باید به هر فعالیت بر اساس حجم کار، هزینه، یا اهمیت آن وزن داده شود. این وزندهی معمولا بر اساس قرارداد یا فهرستبهای پروژه تعیین میشود.
برای مثال، فعالیتی مانند خاکبرداری ممکن است درصد کوچکی از کل هزینه پروژه را شامل شود، در حالی که فعالیتهای تأسیساتی و مکانیکی میتوانند هزینههای بیشتری را به خود اختصاص دهند و در نتیجه وزن بیشتری داشته باشند.
محاسبه پیشرفت کل پروژه
پس از محاسبه درصد پیشرفت هر فعالیت و اعمال وزندهی، پیشرفت کل پروژه محاسبه میشود. فرمول کلی به شکل زیر است:
پیشرفت کل پروژه = (∑ (درصد پیشرفت هر فعالیت × وزن آن فعالیت)) / 100
به عنوان مثال، اگر فعالیتهای مختلف پروژه پیشرفتهای 40٪، 60٪ و 80٪ داشته باشند و وزنهای آنها به ترتیب 30٪، 50٪ و 20٪ باشد، پیشرفت کل پروژه به شکل زیر محاسبه میشود:
پیشرفت کل = (40×0.3) + (60×0.5) + (80×0.2) = 12 + 30 + 16 = 58٪
ثبت در صورت وضعیت پیمانکاری
پس از محاسبه دقیق میزان پیشرفت فیزیکی هر فعالیت و کل پروژه، این اطلاعات بهصورت شفاف در صورت وضعیت پیمانکاری ثبت میشود. پیمانکار باید میزان پیشرفت فیزیکی را به صورت دقیق و با ذکر جزئیات هر فعالیت در صورت وضعیت پیمانکاری درج کند.
ابزارها و روشهای کمکی برای ارزیابی پیشرفت فیزیکی
ابزارهای اندازهگیری کلاسیک:
مانند متر، تراز، دوربین نقشهبرداری و تئودولیت برای اندازهگیری دقیق بخشهای مختلف پروژه.
نرمافزارهای مدیریت پروژه:
برخی نرمافزارهای مدیریت پروژه میتوانند به پیمانکاران کمک کنند تا میزان پیشرفت فیزیکی پروژه را بهطور منظم ثبت و محاسبه کنند. همچنین برای ثبت آثار مالی پروژههای پیمانکاری میتوان از نرم افزار حسابداری پیمانکاری استفاده کرد.
فناوریهای جدید:
مانند *تصویربرداری هوایی با پهپاد* یا استفاده از *مدلسازی اطلاعات ساختمان (BIM)* که میتواند دید دقیقتری از پیشرفت فیزیکی پروژه به پیمانکار ارائه دهد.
چالشهای ارزیابی پیشرفت فیزیکی
دقت در اندازهگیری:
هر گونه اشتباه در اندازهگیری یا ارزیابی میتواند منجر به اختلاف بین پیمانکار و کارفرما شود.
تأخیرهای پروژه:
تأخیر در پروژهها باعث میشود پیشرفت فیزیکی به تأخیر بیافتد و در نتیجه ارزیابیهای منظم و دقیق نیاز به بازبینی مداوم دارند.
عدم تطابق با برنامه زمانبندی:
در برخی موارد، پروژهها ممکن است از برنامه زمانبندی عقب بمانند که این موضوع باید در ارزیابی میزان پیشرفت فیزیکی لحاظ شود.
میزان پیشرفت فیزیکی در صورت وضعیت پیمانکاری یک شاخص کلیدی برای مدیریت پروژه است و نشاندهنده سطح تکمیل هر بخش از پروژه در زمان مشخص است. با توجه به اهمیت این شاخص در دریافت پرداختها و مدیریت زمان و هزینه، پیمانکار باید از روشهای دقیق و قابل اعتماد برای محاسبه و ثبت آن استفاده کند تا صحت و دقت دادههای مالی و اجرایی پروژه تضمین شود.
محاسبه مقدار مصالح مصرفشده در صورت وضعیت پیمانکاری
مقدار *مصالح مصرفشده* یکی از بخشهای مهم صورت وضعیت پیمانکاری است که باید بهدقت محاسبه و گزارش شود. این اطلاعات نشاندهنده میزان واقعی مصرف مصالح در طول پروژه است و برای ارزیابی هزینههای واقعی و مقایسه با برآوردهای اولیه به کار میرود. پیمانکار باید مقدار دقیق مصالح مصرف شده را ثبت و به کارفرما یا مشاور پروژه ارائه دهد تا پس از تأیید، به عنوان بخشی از صورت وضعیت پرداختی لحاظ شود.
مقدار مصالح مصرفشده
شامل فهرستی از مواد و مصالح به کار رفته در پروژه تا زمان تنظیم صورت وضعیت پیمانکاری.
محاسبه مقدار مصالح مصرفشده در صورت وضعیت پیمانکاری
مقدار *مصالح مصرفشده* یکی از بخشهای مهم صورت وضعیت پیمانکاری است که باید بهدقت محاسبه و گزارش شود. این اطلاعات نشاندهنده میزان واقعی مصرف مصالح در طول پروژه است و برای ارزیابی هزینههای واقعی و مقایسه با برآوردهای اولیه به کار میرود. پیمانکار باید مقدار دقیق مصالح مصرف شده را ثبت و به کارفرما یا مشاور پروژه ارائه دهد تا پس از تأیید، به عنوان بخشی از صورت وضعیت پرداختی لحاظ شود.
مراحل محاسبه مقدار مصالح مصرفشده
شناسایی نوع و مقدار مصالح موردنیاز:
پیمانکار باید بر اساس نقشهها و مشخصات فنی پروژه، نوع و مقدار مصالح مورد نیاز برای هر مرحله از کار را شناسایی کند. این مصالح میتواند شامل مواردی مانند سیمان، شن و ماسه، میلگرد، بلوک، آجر، کاشی و غیره باشد.
مقدار مصالح موردنیاز برای هر بخش از پروژه در *فهرست بها* یا *قرارداد پیمانکاری* مشخص میشود و به عنوان مبنای اولیه محاسبات قرار میگیرد.
مقایسه مقدار واقعی مصرف با مقادیر پیشبینیشده:
پس از اجرای هر بخش از پروژه، پیمانکار باید مقدار واقعی مصالح مصرف شده را با مقدار پیشبینی شده در قرارداد مقایسه کند.
برای این کار، از *گزارشهای روزانه* کارگاه، *فاکتورها* و *اسناد خرید مصالح* استفاده میشود تا مقدار واقعی مصالح به دست آید.
محاسبه دقیق مصالح مصرف شده بر اساس واحدهای اندازهگیری:
برای هر نوع مصالح، باید مقدار مصرف شده بر اساس واحدهای استاندارد اندازهگیری محاسبه شود. واحدهای رایج شامل موارد زیر هستند:
– *کیلوگرم* یا *تن* برای فلزات و میلگرد.
– *مترمکعب* برای شن و ماسه یا بتن.
– *مترمربع* برای کاشیکاری و سرامیککاری.
– *عدد* برای مصالحی مانند بلوک یا آجر.
به عنوان مثال:
در صورتی که برای بتنریزی 100 مترمکعب بتن نیاز باشد و تا این لحظه 70 مترمکعب بتن مصرف شده باشد، مقدار مصرفشده *70 مترمکعب* ثبت میشود.
اگر برای ساخت دیوار، 2000 آجر نیاز باشد و تاکنون 1500 آجر مصرف شده باشد، مقدار مصرف شده *1500 عدد آجر* ثبت میشود.
تأیید مقدار مصالح مصرفشده در کارگاه
پس از محاسبه مصالح مصرفشده، این مقدار باید توسط ناظر پروژه یا مشاور تأیید شود. ناظر معمولا با بازدید میدانی و بررسی دقیق کارهای انجام شده، مصرف مصالح را با پیشرفت کار مقایسه میکند.
پیمانکار باید *گزارشات اجرایی* و *فاکتورهای خرید مصالح* را برای تأیید نهایی به ناظر ارائه دهد.
ثبت در صورت وضعیت پیمانکاری
پس از تأیید مقدار مصرف مصالح، این مقادیر بهعنوان بخشی از صورت وضعیت پیمانکاری ثبت میشوند. اطلاعات مربوط به هر نوع مصالح مصرف شده بهصورت جداگانه در صورت وضعیت درج میشود:
– نوع مصالح
– مقدار مصرف شده
– واحد اندازهگیری
– هزینه مصالح بر اساس فهرستبها یا قرارداد
این اطلاعات بهطور شفاف در صورت وضعیت قید میشود تا کارفرما یا مشاور پروژه بتواند به سادگی آن را بررسی و تایید کند.
مثالهای محاسبه مقدار مصالح مصرف شده
بتنریزی:
فرض کنید پیمانکار باید 500 مترمکعب بتن برای ساخت فونداسیون مصرف کند. پس از بتنریزی، پیمانکار محاسبه میکند که 350 مترمکعب بتن تا این مرحله مصرف شده است. این مقدار بهعنوان *مصرف واقعی بتن* در صورت وضعیت ثبت میشود.
میلگرد:
برای یک پروژه ساختمانی، 20 تن میلگرد نیاز است. پیمانکار تا این لحظه 12 تن میلگرد در پروژه استفاده کرده است. بنابراین مقدار *مصرفشده میلگرد* تا این لحظه 12 تن خواهد بود و در صورت وضعیت پیمانکاری بهعنوان مصرف واقعی ثبت میشود.
آجرچینی:
در پروژهای 10,000 آجر برای دیوارچینی نیاز است. پیمانکار تاکنون 6,000 آجر مصرف کرده است، بنابراین 6,000 آجر بهعنوان *مصرفشده* در صورت وضعیت ثبت میشود.
ابزارها و روشهای کمکی برای محاسبه مصالح مصرف شده
گزارشهای روزانه کارگاه:
گزارشهای روزانه اطلاعات دقیقی از میزان مصالح مصرف شده در هر روز را ارائه میدهند که به محاسبه دقیقتر کمک میکنند.
نرمافزارهای مدیریت پروژه و مصالح:
برخی نرم افزارهای مدیریت پروژه به پیمانکاران کمک میکنند تا بهصورت دقیق و خودکار مصرف مصالح را ثبت و پیگیری کنند.
فاکتورها و رسیدهای خرید:
فاکتورهای خرید و رسیدهای حمل و نقل مصالح، اطلاعات دقیقی در مورد مقدار مصالح وارد شده به پروژه ارائه میدهند که باید با مقدار مصرف شده مقایسه شوند.
نکات مهم در محاسبه مصالح مصرف شده
دقت در محاسبه:
باید دقت بالایی در محاسبه مقدار واقعی مصالح مصرف شده وجود داشته باشد، زیرا هر گونه اشتباه میتواند منجر به مشکلات مالی و اختلافات بین پیمانکار و کارفرما شود.
کنترل هدررفت:
پیمانکار باید هدررفت مصالح را نیز در نظر بگیرد و سعی کند مصرف مصالح را به صورت بهینه مدیریت کند تا هزینههای اضافی به وجود نیاید.
مستندسازی مصرف مصالح:
تمامی مصالح مصرف شده باید بهدقت مستندسازی و ثبت شوند تا برای تایید توسط کارفرما یا مشاور آماده باشند.
محاسبه دقیق *مقدار مصالح مصرفشده* بخش کلیدی در تهیه صورت وضعیت پیمانکاری است و بر روی تعیین هزینههای پروژه و دریافت پرداختهای پیمانکار تأثیر مستقیم دارد. پیمانکار باید با استفاده از ابزارها و روشهای مناسب، میزان مصرف مصالح را بهدرستی محاسبه و مستندسازی کند و این اطلاعات را در قالب صورت وضعیت به کارفرما ارائه دهد تا بتواند مراحل مالی پروژه را به صورت شفاف مدیریت کند.
ما در تیم تحریریه راز سیستم تلاش میکنیم مجموعهای از مقالات آموزشی و تحلیلی به همراه پادکستهایی جذاب و پر محتوا به شما ارائه دهیم. مقالاتی که به بررسی روندها، تغییرات قوانین مالیاتی، بهترین روشهای مدیریت مالی، راهکارهای بهبود حسابداری و موضوعات مرتبط میپردازند.