اگر فرصت مطالعه ندارید! میتوانید چکیده این مقاله را بصورت پادکست گوش کنید.
مقدمه
در این مقاله قصد داریم شما را با «اصول حسابداری» که یکی از مهمترین و اساسیترین مباحث حسابداری است آشنا کنیم. مباحث و تعاریفی که علم به آنها برای هر شخصی که قصد فعالیت در زمینهی ارائه خدمات حسابداری یا تولید نرم افزار حسابداری را دارد مورد نیاز و ضروری است. مفاهیمی از جمله دارایی، بدهی، سرمایه و … . اما بهتر است قبل از پرداختن به این موضوع، نگاهی به تاریخچهی حسابداری و چگونگی شکلگیری آن داشته باشیم. در ادامه با ما همراه باشید.
تاریخچهی حسابداری
قدمت حسابداری تقریباً به اندازه قدمت پول است. نشانههای عملیات حسابداری را هرچند کوچک میتوان در تمدنهای باستانی بین النهرین، بابل و همچنین مصر مشاهده کرد. بطوری که مشخص شده در زمان امپراتوری روم، دولت امور مالی خود را رصد کرده و برای کنترل آنها را ثبت میکرده است. با این حال، حسابداری مدرن به عنوان یک حرفه تنها از اوایل قرن نوزدهم وجود داشته است.
لوکا پاچیولی ریاضیدان ایتالیایی، به سبب مشارکت در توسعه حرفهی حسابداری به عنوان “پدر دفترداری و حسابداری ” شناخته شده است. همچنین وی در سال 1494 کتابی در خصوص سیستم حسابداری دوطرفه نیز منتشر کرد.
در سال 1880، حرفه مدرن حسابداری به طور کامل توسط موسسه حسابداران خبره در انگلستان و ولز شکل گرفت و به رسمیت شناخته شد. این مؤسسه سیستمهای بسیاری را ایجاد کرد که امروزه حسابداران طبق قوانین آنها عمل میکنند. شکلگیری این موسسه تا حد زیادی به دلیل انقلاب صنعتی رخ داد چرا که سوداگران آن زمان (بازرگانان و تجار امروزی) علاوه بر نیاز به پیگیری سوابق خود در پی راهی جهت جلوگیری از ورشکستگی تجارت خود نیز بودند.
لازم به ذکر است مجموعه/اتحادیهی (ARPL) که متشکل از گروههای مختلف حرفهای و پیشرفتهی مهندسان، معماران و حسابداران است، در آگوست 2019 در پاسخ به یک سری پیشنهادات مقررات زدایی دولتی که شرایط را برای تبدیل شدن به یک CPA ملایمتر میکرد، تشکیل گردید.
ممکن است با این سوال در ذهن خود مواجه شوید که CPA چیست؟
CPA یکی از معتبرترین مدراک بین المللی حسابداری است که افراد علاقهمند به فعالیت در ردههای بالاتر بصورت کاملا تخصصی، پس از گذراندن دورههای مالی مختلف و آزمونهای مرتبط موفق به دریافت آن خواهند شد. CPA که مخفف عبارت Certified Public Accountant است معرف بالاترین سطح اعتبار یک حسابدار میباشد.
اکنون که تا حدودی با تاریخچهی حسابداری و نحوهی پیدایش آن آشنا شدیم، پس از یک تعرف کلی از حسابداری، به بررسی اصول آن خواهیم پرداخت.
تعریف حسابداری طبق اصول حسابداری؟
حسابداری فرآیند ثبت رویدادهای مالی مربوط به معاملات یک واحد تجاری میباشد. فرآیند حسابداری شامل خلاصه نویسی، تجزیه و تحلیل و ارائهی گزارشات این معاملات به سازمانهای نظارتی، تنظیم کنندهها و نهادهای جمع آوری مالیات است. صورتهای مالی مورد استفاده در حسابداری خلاصهای از تراکنشهای مالی یک دوره حسابداری هستند که عملیات، وضعیت مالی و جریانهای نقدی شرکت را نمایش میدهند.
از اقلام کلیدی در تعریف حسابداری میتوان به موارد زیر نیز اشاره کرد.
- صرف نظر از اندازه یک کسبوکار، حسابداری یک عمل ضروری برای کمک به تصمیمگیری و برنامهریزی مدیران در جهت بهبود عملکرد اقتصادی است.
- از انواع عملیات حسابداری، حسابداری مدیریتی و حسابداری بهای تمام شده برای مشاغل از اهمیت زیادی برخوردار است. حسابداری مدیریتی به مدیران در تصمیمگیریهای تجاری کمک میکند، در حالی که حسابداری بهای تمام شده به صاحبان مشاغل در تصمیمگیری قیمتگذاری یک محصول و چگونگی بهایابی آن یاری میرساند.
- حسابداران حرفهای هنگام تهیه صورتهای مالی از مجموعهای از استانداردها با عنوان (GAAP)، اصول پذیرفته شده حسابداری پیروی میکنند.
- حسابداری تابع مهمی از جمع آوری سرمایه، مدیریت عملیات، برنامهریزی استراتژیک و انطباق خارجی است.
همانطور که پیشتر اشاره کردیم، اکنون به مبحث اصول حسابداری میپردازیم.
اصول حسابداری
اصول حسابداری، مجموعه دستورالعملها و قوانینی است که توسط استانداردهای حسابداری مانند GAAP و IFRS برای شرکتها تدوین میشود تا هنگام ثبت و ارائه اطلاعات مالی در دفاتر از آنها پیروی کنند. این اصول به شرکتها کمک میکند تا نمایشی درست و منصفانه از صورتهای مالی خود ارائه دهند. در ادامه لیستی از 6 اصل اساسی حسابداری آورده شده است:
اصول اساسی حسابداری
- اصل تحقق درآمد (Revenue principle)
- (در اصول حسابداری) اصل بهای تمام شده (cost principle)
- (در مفروضات حسابداری) اصل هزینه (expense principle)
- اصل تطابق درآمد و هزینه (matching principle)
- (در حسابداری) اصل عینیت (objectivity principle)
- اصل افشای کامل (Full Disclosure Principle)
از شش اصل ذکر شده، 4 اصل آن در حسابداری ایران متداول و کاربردی است که به اختصار به توضیح هر یک از آنها خواهیم پرداخت.
- اصل افشا
- اصل بهای تمام شده
- اصل تحقق درآمد
- اصل مقابله هزینهها با درآمد
اصول حسابداری، اصل افشای کامل اطلاعات
مطابق با این اصل، یک شرکت میبایست تمام اطلاعات، وقایع و رویدادهای مالی با اهمیت و مرتبط به تجارت را بصورت کامل و شفاف ارائه و افشا کند. رعایت این اصل به شفافیت گزارشهای کمک میکند که میتواند در تصمیمگیری سرمایهگذاران و ذینفعان مالی بسیار موثر باشد. در صورت عدم افشای کامل و برداشت نادرست ذینفعان از صورتهای مالی، ذینفعان قضاوت صحیحی نیز در دست نخواهند داشت. اطلاعات ذکر شده میتواند بصورت گزارشهای کلی و یا بصورت ضمائم در یادداشتهای توضیحی همراه با گزارشات مالی ارائه گردد.
شایان ذکر است در رعایت اصل افشای کامل اطلاعات، دو مورد را باید در نظر بگیریم:
همانطور که قبلتر ذکر شد (اطلاعات، وقایع و رویدادهای مالی با اهمیت)، اصل افشا کامل اطلاعات به معنای افشاء هر چیزی نیست. همچنین در این اصل، میبایست هزینههای تهیه و افشاء و همچنین مربوط بودن آن، مورد توجه قرار گیرد.
اصول حسابداری، اصل بهای تمام شده
طبق اصول حسابداری، اصل بهای تمام شده به این معنی است که بهای اقلام خریداری باید به قیمت واقعی پرداخت شده ثبت شوند. زمانی که خریدار محصولاتی را خریداری کرده و ثبت بر اساس قیمت پرداختی انجام میشود. به طور خلاصه، اصل بهای تمام شده برابر با مبلغ پرداختی برای هر تراکنش خواهد بود. اما این اصل چگونه قابل اجرا است؟
ارائه مثالی از اصل بهای تمام شده زمانی که پول نقد وجود ندارد میتواند مشکل ساز باشد. این چالش زمانی به وجود میآید که شما مبادله بازرگانی انجام دادهاید و پول نقد دریافت نمیشود. مانند زمانی که یک شرکت ماشین قدیمی خود را با یک ماشین جدید معاوضه میکند. ثبت بهای وسیله نقلیه جدید به عنوان پول نقد پرداخت شده و ارزش وسیله نقلیه مبادلهای خواهد بود.
بر اساس اصول حسابداری اصل بهای تمام شده بر داشتن سابقهای برابر با مبلغ پرداختی تاکید دارد (اصل بهای تمام شده تاریخی). چالش بعدی این است که این مفهوم میتواند با ترازنامه تداخل داشته باشد. هنگامی که با افزایش ارزش داراییهای ثابت سروکار داریم، مشکل زمانی پیش میآید که ارزش زمان خرید با زمان فعلی متفاوت باشد. که این امر هنگام برخورد با استهلاک و اثرات آن بر تجارت، عملی میشود. به عبارت دیگر، مقادیر رکورد شده در سیستمهای حسابداری، باید از طریق بهای تمام شدهی تاریخی محاسبه و اندازهگیری شوند.
اکنون به این سوال میرسیم که ارزش تاریخی چیست؟
در حسابداری، قیمتهای تحقق یافته، ارزشهای مختلفی همچون ارزش جاری، ارزش واقعی، ارزش تاریخی و حتی ارزش جایگزینی دارند.
ارزش تاریخی معایب و مزایایی دارد که در ادامه به آنها اشاره میکنیم:
مزایای روش بهای تمام شده تاریخی
- واقعی و قابل اتکا هستند.
- قابل رسیدگی و ردیابی هستند.
- نشان دهنده ارزش متعارف دارایی در تاریخ تحصیل شده میباشند.
معایب روش بهای تمام شده تاریخی
- تغییرات ارزش داراییها در طول سالهای پیاپی در نظر گرفته نمیشود.
- تغییرات ارزش پول در اثر گذر زمان مورد توجه قرار نمیگیرد.
اصول حسابداری، اصل تحقق درآمد
تحقق درآمد یک اصل پذیرفته شده حسابداری (GAAP) است که شرایط خاص شناسایی درآمد و نحوه حسابداری آن را مشخص میکند. درآمد معمولاً زمانی شناسایی میشود که یک رویداد مهم رخ داده باشد، زمانی که یک محصول یا خدمات به مشتری تحویل داده شده است، و مقدار پول به راحتی برای شرکت قابل اندازهگیری است.
اصل تحقق درآمد با استفاده از حسابداری تعهدی مستلزم آن است که درآمدها در زمان تحقق شناسایی شوند، نه در هنگام دریافت وجه نقد. لازم به ذکر است استاندارد تشخیص درآمد، ASC 606، چهارچوب یکنواختی را برای تشخیص درآمد حاصل از قرارداد با مشتریان فراهم میکند.
بر اساس این اصل، باید سه شرط زیر برای ثبت درآمد محقق شود:
- عملیات مربوط به تحصیل درآمد تکمیل شده باشد.
- مبلغ درآمد قابل اندازهگیری باشد. (به صورت معقول و مطمئن)
- قابلیت وصول آن به طور معقول، مشخص و حتمی باشد.
اصول حسابداری، اصل مقابله هزینهها و درآمدها
اصل تطبیق یک مفهوم حسابداری است که به شرکتها حکم میکند که هزینهها را همزمان با درآمدهای مربوط به آنها گزارش کنند. درآمدها و هزینهها در صورت سود و زیان برای یک دوره زمانی (به عنوان مثال، یک ساله، سه ماهه یا ماهانه) مطابقت داده میشود. به عبارت دیگر هزینههای انجام شده در جهت کسب درآمد میبایست به حساب دورهای که درآمد در آن تحصیل گردیده منظور شوند.
اصل تطبیق بخشی از روش حسابداری تعهدی است و تصویر دقیقتری از عملیات شرکت در صورت سود و زیان ارائه میدهد. سرمایهگذاران معمولاً میخواهند یک صورت درآمد روشن و نرمال را ببینند که در آن درآمدها و هزینهها با هم گره خوردهاند، نه اینکه بصورت مجزا و غیرقابل ارتباط باشند. ضمن تطبیق آنها با یکدیگر، سرمایه گذاران درک بهتری از اقتصاد واقعی کسب و کار پیدا میکنند.
البته لازم به ذکر است که بررسی صورت جریان وجوه نقد به همراه صورت سود و زیان حائز اهمیت خواهد بود.
این نکته را نیز در درنظر داشته باشید که طبق این اصل، بسیاری از هزینههای دورهی جاری، به علت داشتن منافع در دورههای آتی، به عنوان دارایی در صورتهای مالی و دفاتر ثبت میگردند.
جمع بندی
اصول حسابداری و استانداردها قوانینی هستند که کسب و کارها برای ثبت و ارائه دادههای مالی از آن استفاده میکنند. در سطح جهانی، GAAP (اصول حسابداری پذیرفته شده عمومی) دستورالعملها و مقررات حسابداری را برای طبقهبندی و ارائه دادههای مالی ایجاد میکند. پس یک شرکت موظف است صورتهای مالی را بر اساس GAAP تهیه کند تا تصویری منصفانه و دقیق از وضعیت مالی خود ارائه دهد. این اصول به ایجاد دادههای حسابداری استاندارد و بدون خطا کمک میکند. با استفاده از این اصول استاندارد حسابداری، میتوانید موقعیت مالی واقعی یک شرکت را درک کنید.
ما در تیم تحریریه راز سیستم تلاش میکنیم مجموعهای از مقالات آموزشی و تحلیلی به همراه پادکستهایی جذاب و پر محتوا به شما ارائه دهیم. مقالاتی که به بررسی روندها، تغییرات قوانین مالیاتی، بهترین روشهای مدیریت مالی، راهکارهای بهبود حسابداری و موضوعات مرتبط میپردازند.
